Μείωση επιτοκίων: Πώς επηρεάζει οικονομία και επενδύσεις

Η πλειονότητα των αναλυτών προβλέπει ότι μέσα στο 2024 θα ξεκινήσει η αποκλιμάκωση των επιτοκίων από τις Κεντρικές Τράπεζες, τόσο των Η.Π.Α. (FED), όσο και της Ευρωζώνης (Ε.K.T.). Ειδικότερα, η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα είχε ανεβάσει το βασικό της επιτόκιο από το -0,5% στις αρχές του 2022 στο +4% στους τελευταίους μήνες του 2023, σε μια προσπάθειά της να κάμψει τον πληθωρισμό, με στόχο μέσα στο 2025 να τον επαναφέρει κοντά στα επιθυμητά επίπεδα του 2%.

Ποιοι, όμως, είναι οι βασικότεροι λόγοι για τους οποίους οι αναλυτές προβλέπουν πως θα ξεκινήσουν από φέτος να μειώνονται τα επιτόκια;

Πρώτον, η υποχώρηση του πληθωρισμού μέσα στο 2023, σε σύγκριση με την προηγούμενη χρονιά, χωρίς ωστόσο να έχει επανέλθει σε επιθυμητά επίπεδα.

Δεύτερον, η γενικότερη εκτίμηση ότι σε μεγάλο βαθμό (και ιδιαίτερα σε ότι αφορά την Ευρώπη) ο πληθωρισμός δεν αποτελεί κυρίως θέμα υψηλής ζήτησης, αλλά διεθνών προβλημάτων στο μέτωπο της προσφοράς, που αφορούσαν άλλοτε ζητήματα φυσικών καταστροφών και άλλοτε θέματα εφοδιαστικής αλυσίδας και γεωγραφικών αβεβαιοτήτων. Αντίθετα, μια ενδεχόμενη επιμονή της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας στο υψηλό κόστος χρήματος αποτελεί μια ακόμη απειλή για την οικονομία της Ευρωζώνης, η οποία ήδη χαρακτηρίζεται από στασιμότητα και καχεξία (π.χ. φόβοι για ύφεση φέτος στην ισχυρότερη οικονομία της Ευρωζώνης, τη Γερμανία).

Και τρίτον, η επιδίωξη για αποφυγή σοβαρών προβλημάτων που θα μπορούσαν να προκύψουν από την εκτόξευση του δημόσιου χρέους, με αιχμή του δόρατος οικονομίες όπως οι Η.Π.Α., το Ηνωμένο Βασίλειο και στην Ευρωζώνη η Ιταλία. Με τα επιτόκια σε αυτά τα τόσο υψηλά επίπεδα δρομολογείται η περαιτέρω επιτάχυνση στην διόγκωση του δημοσίου χρέους στις χώρες αυτές (και όχι μόνο) και η επιδείνωση των τιμών στο δείκτη δημόσιο χρέος προς Α.Ε.Π.. Άρα, λοιπόν, μια επιβράδυνση των επιτοκίων δίνει χρόνο στις κυβερνήσεις, προκειμένου να λάβουν μέτρα για την αντιμετώπιση του υψηλού χρέους τους.

Πώς επηρεάζει επιχειρήσεις – νοικοκυριά

Τι θα μπορούσε, όμως, να σημαίνει για την οικονομία και για τις επενδύσεις μια σταδιακή αποκλιμάκωση των επιτοκίων, αρχής γενομένης από το 2024; Με βάση, λοιπόν, τη θεωρεία, η μείωση των επιτοκίων:

• Περιορίζει το κόστος χρηματοδότησης τόσο των επιχειρήσεων (αύξηση καθαρών κερδών), όσο και των νοικοκυριών (μείωση στο ύψος των τοκοχρεολυτικών δόσεων προς τις τράπεζες, άρα άνοδος του διαθέσιμου εισοδήματος).
• Ψαλιδίζει τα έσοδα από τόκους τόσο των νοικοκυριών (από καταθέσεις και ομόλογα), όσο και των επιχειρήσεων.
• Μειώνει τους τόκους που καταβάλουν τα κράτη για την εξυπηρέτηση των χρεών τους. Αυτό με τη σειρά του δημιουργεί δημοσιονομικό χώρο, είτε για περιορισμό του δημοσίου χρέους, είτε για διόγκωση των κρατικών δαπανών, εξέλιξη που τονώνει τη ζήτηση (και το Α.Ε.Π.) στην οικονομία.
• Επιδρά ανοδικά στις τιμές των ακινήτων, καθώς η ετήσια απόδοση ενοικίου (ετήσια έσοδα από ενοίκια ως ποσοστό επί της τρέχουσας αξίας του ακινήτου) συγκρίνεται κάθε φορά με τις αποδόσεις ανταγωνιστικών επενδύσεων, όπως για παράδειγμα των προθεσμιακών καταθέσεων και των κρατικών ομολόγων.
• Καθιστά περισσότερο ελκυστική την υλοποίηση νέων επενδυτικών προγραμμάτων από επιχειρήσεις και νοικοκυριά.
• Επειδή αυξάνεται το διαθέσιμο εισόδημα των νοικοκυριών (το οποίο με τη σειρά του μετατρέπεται σε έναν συνδυασμό πρόσθετης κατανάλωσης και επιπλέον αποταμίευσης) και ενθαρρύνονται οι επενδύσεις των επιχειρήσεων, επηρεάζεται θετικά το Α.Ε.Π. της οικονομίας.
• Επηρεάζει ανοδικά τις τιμές-στόχους που υπολογίζουν οι αναλυτές για τις μετοχές των εταιρειών τόσο άμεσα (π.χ. λόγω αύξησης του Α.Ε.Π., όπως προαναφέραμε), όσο και έμμεσα, είτε αυτές διαπραγματεύονται στη χρηματιστηριακή αγορά, είτε όχι. Για παράδειγμα, ένας έμμεσος επηρεασμός προέρχεται από το πλέον συνηθισμένο μοντέλο αποτίμησης μιας μετοχής, που είναι η προεξόφληση των μελλοντικών ροών (Discounted Cash Flow). Στο μοντέλο αυτό, όσο χαμηλότερο προεξοφλητικό επιτόκιο (Discount Rate) λάβουμε υπόψη, τόσο υψηλότερη τιμή-στόχος θα προκύψει για την ίδια μετοχή. Ένας άλλος λόγος θετικής επίδρασης επί της τιμής μιας μετοχής, αποτελεί η σύγκριση της μερισματικής απόδοσης μιας μετοχής με τις «ανταγωνιστικές» αποδόσεις των τραπεζικών επιτοκίων και των -κρατικών και εταιρικών- ομολόγων. Άρα, αν μειωθούν οι αποδόσεις καταθέσεων και ομολόγων λογικά θα πριμοδοτηθεί η αγορά των μετοχών, μέχρις ότου να προκύψει μια νέα ισορροπία.
• Αποκλιμακώνει τις αποδόσεις των νέων (κρατικών και εταιρικών) ομολογιακών εκδόσεων, με αποτέλεσμα να αυξάνονται οι τρέχουσες τιμές των παλαιότερων εκδόσεων.

Αυτό που θα πρέπει να συνεκτιμηθεί είναι η τάση των αγορών να προεξοφλούν -ως ένα βαθμό τουλάχιστον- τα γεγονότα και να δρουν προληπτικά. Έτσι, πολύ συχνά αρκούν μόνο οι προβλέψεις για μια επικείμενη μείωση των επιτοκίων, προκειμένου να ξεκινήσει ο κύκλος των παραπάνω επιδράσεων στην οικονομία και στις επενδύσεις. Για παράδειγμα, με βάση λοιπόν μόνο τις προσδοκίες για τις φετινές κινήσεις τόσο της FED, όσο και της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας έχει ήδη παρατηρηθεί μια αύξηση στις τιμές των μετοχών και των ομολόγων. Στη συνέχεια, ανάλογα από το αν θα επιβεβαιωθούν και κατά πόσο οι προβλέψεις των αγορών, θα δούμε και τις ανάλογες επιδράσεις στην πραγματική οικονομία.